2009-06-27

Omaĝe al Prometeo de Karlo Markso

Filozofio, dum sangero pulsos en ĝia mondvenka kaj absolute libera koro, neniam lacos rebati siajn malamikojn per krio de Epikuro:

Ne la homo kiu neas la diojn kiujn adoras la homamaso, sed tiu kiu asertas pri la dioj tion, kion pri ili kredas la homamaso, estas vere malpia.

Filozofio pri tio ne estas sekretema. La konfeso de Prometeo:

Simple diri, mi malamas la diaraĉon
[Esĥilo, Prometeo Ligita]

estas ĝia propra konfeso, ĝia propra aforismo kontraŭ ĉiujn ĉielajn kaj surterajn diojn kiuj ne agnoskas homan memkonscion kiel la plej altan diecon. Ĝi toleros nenian ceteran.

Sed al tiuj mizeraj mart-leporoj kiuj jubilas pri la ŝajne pli malboniĝinta civila statuso de filozofio, ĝi respondas denove, kiel Prometeo respondis al la servisto de la dioj, Hermeso:

Certu, ke ĉi-aĉan sorton mi
Ne interŝanĝus por servuto via.
Pli bone mi ĉi tiun rokon servu
Ol komplezi Patron Zeŭson file-sklave.

Prometeo estas la plej eminenta sanktulo kaj martiro en la filozofia kalendaro.


FONTO: Marx, Karl. La Diferenco inter la Demokrita kaj Epikura Filozofio de Naturo, Malneto de Nova Antaŭparolo (1841), eltiraĵo.

Tradukis Ralph Dumain el angla traduko: The Difference Between the Democritean and Epicurean Philosophy of Nature (1841), Draft of a New Preface (Berlin, March 1841).

2009-06-02

In the Land of Invented Languages

Temas pri verko de aŭtoro Arika Okrent: In the Land of Invented Languages: Esperanto Rock Stars, Klingon Poets, Loglan Lovers, and the Mad Dreamers Who Tried to Build a Perfect Language [En la Lando de Inventitaj Lingvoj: Esperantistaj Roksteluloj, Klingonlingvaj Poetoj, Amantoj de Loglan, & la Frenezaj Revantoj Kiuj Provis Konstrui Perfektan Lingvon].

Vidu la retejon [kun ĉerpaĵoj] de la libro:

http://inthelandofinventedlanguages.com

Aparte utila estas listo de 500 artefaritaj lingvoj kun specimenaj tekstoj, el tuta kvanto de ĉ. 900 lingvoj, komence de Lingua Ignota de Hildegard von Bingen ĉ. jaro 1150 PK.

Enhavtabelo inkluzivas ligojn al elektitaĵoj el diversaj ĉapitroj, ekz. pri Esperantistoj, A Linguistic Handshake.

La radioprogramo "On Point" [Punkte] de Tom Ashbrook publikigas intervjuon kun Arika Okrent: "Dreaming of a Perfect Language" [Revante pri Perfekta Lingvo"], jene:

http://www.onpointradio.org/2009/06/invented-languages

Louis Couturat, Leibniz, & international languages

Louis Couturat (1868-1914) is not historically beloved in the Esperanto movement, as he was a prime mover behind Ido, a reformed version of Esperanto that split the movement. Couturat nevertheless was a significant figure not only in the international language movement, but in intellectual history, philosophy, logic, and Leibniz scholarship in particular.

Some information can be found in my:

Philosophical and Universal Languages, 1600-1800, and Related Themes: Selected Bibliography

Here I am highlighting Couturat's works of greatest interest to me, with indications of their most current available editions, in English wherever possible. My bibliography overlaps but does not completely coincide with the Wikipedia entry.

De l'Infini mathématique was first published in 1896, and has been reprinted several times.

Two seminal works on Leibniz are La Logique de Leibniz (1901) and Opuscules et Fragments Inédits de Leibniz (1903). See The Logic of Leibniz, a translation in progress by Donald Rutherford.

Histoire de la langue universelle (1903), came out in a 2nd edition in 1907. Also in 1907 Les nouvelles langues internationales was published. There is a reprint edition:

Histoire de la langue universelle, beigebunden ist Les nouvelles langues internationales, by Louis Couturat, Léopold Leau; mit einem bibliographischen Nachtrag von Reinhard Haupenthal. Hildesheim; New York: G. Olms, 1979. xxx, 576, 110 p.

L'Algèbre de la logique appeared in 1905. Note that the English translation is available online courtesy of Project Gutenberg:

The Algebra of Logic, authorized English translation by Lydia Gillingham Robinson, B. A., with a preface by Philip E. B. Jourdain, M. A. (Cantab.) Chicago; London: The Open Court Publishing Company, 1914.

Dover Publications reprinted this translation is 2005. The publisher's description:

In an admirably succinct form, this volume offers a historical view of the development of the calculus of logic, illustrating its beauty, symmetry, and simplicity from an algebraic perspective. Topics include the principles of identity and the syllogism, the principles of simplification and composition; the laws of tautology and of absorption; the distributive law and the laws of duality, double negation, and contraposition; the formulas of De Morgan and Poretsky; Schroder's theorem; sums and products of functions; solution of equations involving one and several unknown quantities; the problem of Boole; Venn diagrams; tables of consequences and causes; and formulas peculiar to the calculus of propositions.
Another seminal work appeared in 1905: Les Principes des Mathematiques: avec un appendice sur la philosophie des mathématiques de Kant. This has been reprinted; the most recent edition I know of is: Paris: A. Blanchard, 1980.

In 1912 a compilation of various authors, Logik, came out in German. An English translation was subsequently published:

Logic, by Arnold Ruge, Wilhelm Windelband, Josiah Royce, Louis Couturat, Benedetto Croce, Federigo Enriques and Nicolaj Losskij; translated by B. Ethel Meyer. London: Macmillan, 1913. x, 269 p.

Of recent vintage is the publication of this important correspondence:

Correspondance sur la philosophie, la logique et la politique, 1897-1913 par Bertrand Russell, avec Louis Couturat ; édition et commentaire par Anne-Françoise Schmid ; transcription et notes sur la langue internationale par Tazio Carlevaro. Paris : Kimé, 2001. 2 v. (734 p.)

Carlevaro is an Esperantist, a co-author of Esperanto en Perspektivo (1974).

Couturat's correspondence with Giuseppe Peano (important mathematician and creator of the language Latino Sine Flexione) has been published (letters in French with introduction in Italian):

Carteggio: 1896-1914. Giuseppe Peano, Louis Couturat; a cura di Erika Luciano e Clara Silvia Roero. Firenze : L.S. Olschki, 2005. lxix, 254 p.

An important conference proceedings (with bibliography) came out in 1983:

L'oeuvre de Louis Couturat: (1868-1914) : ... de Leibniz à Russell. Paris: Presses de l'Ecole Normale Supérieure, 1983. 130 p. Contents:
Actualité de Couturat / Maurice Loi -- Leçon inaugurale au Collège de France / Louis Couturat -- Couturat et la conception kantienne de la géométrie / Mario Laserna -- Couturat et la critique des conceptions du temps et ses contemporains Lechalas, Bergson, Evellin / Hervé Barreau -- Louis Couturat et Georg Cantor / Pierre Dugac -- Une remarque sur le problème de la subalternation dans "La logique de Leibniz" de Louis Couturat / Franz Schupp -- Philosophie et science dans la pensée de Louis Couturat / Ubaldo Sanzo -- La correspondance inédite Couturat-Russell / Anne-François Schmid -- Louis Couturat et les mathématiques de son époque / Jean Dieudonnée -- Un promoteur des recherches interdisciplinaires / Alexandre Giuculescu.
The Wikipedia entry contains links to other bibliographies as well as additional references. Aside from other philosophical, mathematical, and logical work, Couturat produced further publications on Ido and international languages.

Aktualaj Filozofiaj Lingvoj

Mi ne ĝenerale sekvas okazaĵojn en la mondo de artefaritaj lingvoj. Tamen inventado de novaj artefaritaj lingvoj, por artaj aŭ filozofiaj celoj, furoras. Filozofiaj lingvoj kiel seriozaj proponoj apartenas plejparte al la jarcentoj 17-a & 18-a. Tamen, oni ankoraŭ inventas lingvojn el ia filozofia vidpunkto.
Nu, unue, jen mia bibliografio:
Philosophical and Universal Languages, 1600-1800, and Related Themes: Selected Bibliography

Vidu ankaŭ mian gvidilon al Interlingvistiko:
Esperanto & Interlinguistics Study Guide / Esperanto-Gvidilo

La praulo de la moderna filozofiema artefarita lingva tendenco estas Loglan, el kies skismo naskiĝis Lojban. Ĉi tiu ambicio furoras same kun la CONLANG-fenomeno ĝenerale.

Mi ne kontrolis ĉiukaze, ĉu informoj haveblas en Esperanto, do mi provizas ligilojn al artikoloj en la anglalingva Wikipedia, la Esperanta Vikipedio, kaj aliloke pri lingvoj en kiuj filozofia dimensio troviĝas.

Mirad. La vortaro ligiĝas al semantika ontologio.

Ithkuil (la angla priskribo estas pli kompleta. Jen la Esperanta.) Temas pri nova lingvo inspirita kiel aliaj pri la Sapir-Whorf-a hipotezo, malfacila sed kun entuziasmuloj.

Toki Pona estas konata, populara kreaĵo de lingvisto, tradukisto, kaj Esperantisto Sonja Elen Kisa. Laŭdire ĝin inspiras Taoismo kaj, kiel aliajn, la Sapir-Whorf-a hipotezo.

Sed la plej defia lingvoprojekto estas Láadan (anglalingva priskribo, jen la Esperanta), feminisma lingvo kreita de Suzette Haden Elgin, iniciita en ŝia romano Native Tongue [Denaska Lingvo]. Ŝi supozas, ke naturaj--precipe eŭropaj--lingvoj limigas la esprimivon de virinojn, do ŝi kreis lingvon kiu supozeble strukturiĝas ĉirkaŭ la pensmaniero de inoj.

Jen kelkaj anglalingvaj artikoloj pri Láadan:

LáadanLanguage.org (retejo por la lingvo)
Introduction: The Construction of Láadan by Suzette Haden Elgin
Suzette Haden Elgin (hejmpaĝo)
Láadan, the Constructed Language in Native Tongue
"Introduction: The Construction of Láadan"
Láadan Working Group

Mi suspektas ke la filozofia bazo de la lingvo estas ideologia absurdaĵo, sed la subkulturo kaj ideologio ke ĉi tiu planlingvo (same kiel aliaj) indas je esplorado.